Το γήρας επέρχεται σε διαφορετικούς ρυθμούς και εξαρτάται από γενετικούς και περιβαλλοντικούς παράγοντες. Είναι επίσης εξαιρετικά δυναμικό, εξελισσόμενο και σύνθετο, επειδή αποτελεί ένα σύνολο φυσικών αλληλεπιδρώμενων φαινομένων με διαστάσεις βιολογικές, ψυχολογικές, κοινωνικές και οικονομικές. Η βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης και υγιεινής, αύξησε αισθητά το προσδόκιμο επιβίωσης στη χώρα μας αλλά και παγκοσμίως. Με βάση τα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ, το 2011 ο Ελληνικός πληθυσμός άνω των 65 ετών αποτυπωνόταν περί το 25%. Τα ίδια στοιχεία για την πενταετία 2015 – 2019, αποτυπώνουν διευρυμένο έλλειμμα των γεννήσεων έναντι των θανάτων, που προκαλεί αύξηση του γηρασμένου πληθυσμού κατά περίπου 150.000 Έλληνες πολίτες.

Η ηλικία αυτή φέρει εκπτώσεις στο συναισθηματικό, στο πνευματικό και στο σωματικό επίπεδο. Η μετάβαση λοιπόν στην τρίτη ηλικία δημιουργεί ανάγκες φροντίδας, μειώνει τις δυνατότητες του ατόμου και οδηγεί σε μεγαλύτερες ανάγκες ευεξίας και χρήσης των υπηρεσιών υγείας.

Μεγάλο μέρος των ασθενειών εμφανίζονται κυρίως στην Τρίτη Ηλικία, επηρεάζοντας την ζωή του πάσχοντος αλλά και της οικογένειας του. Η άνοια προσβάλει περίπου το 5% του συνόλου των ηλικιωμένων, ενώ ήπια καταθλιπτικά συμπτώματα εμφανίζει το ένα τρίτο του συνολικού ηλικιωμένου πληθυσμού, με το 15% αυτών, να παρουσιάζει σοβαρή μορφή κατάθλιψης. Σύμφωνα με το DSM-IV-TR (αναθεωρημένη τέταρτη έκδοση του Διαγνωστικού και Στατιστικού Εγχειριδίου των Ψυχικών Διαταραχών, Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders-IV-Text Revision), το άτομο που εξετάζεται για κατάθλιψη πρέπει να παρουσιάζει τουλάχιστον πέντε από τα παρακάτω εννιά συμπτώματα κατά τη διάρκεια δύο εβδομάδων και να εμφανίζει μεταβολή της λειτουργικότητάς του από μία προηγούμενη κατάσταση. Αναλυτικά, στα συμπτώματα περιλαμβάνονται: η καταθλιπτική διάθεση, η ανηδονία, σημαντική απώλεια βάρους ή πρόσληψη βάρους, αϋπνία ή υπερυπνία, ψυχοκινητική επιβράδυνση ή ευερεθιστότητα, κούραση ή έλλειψη ενέργειας, αισθήματα αναξιότητας ή υπερβολικής ενοχής, ελαττωμένη ικανότητα σκέψης ή συγκέντρωσης, καθώς και επιμένουσες ιδέες θανάτου ή αυτοκτονικός ιδεασμός.

Οι ηλικιωμένοι βιώνουν επίσης έντονους φόβους. Οι συχνότεροι από αυτούς που συναντώνται είναι ο φόβος της σωματικής φθοράς, η ασθένεια και ο θάνατος του ιδίου ή συντρόφου του, η ανησυχία μήπως επιβαρύνει άλλα άτομα, το συχνό αίσθημα ευαλωτότητας, ανεπάρκειας ή θλίψης, συναισθήματα και καταστάσεις ικανές να οδηγήσουν το άτομο στην ανάπτυξη αγχώδους διαταραχής. Ο φόβος για έναν παρατεταμένο και δύσκολο θάνατο είναι μια από τις βασικές ανησυχίες των ηλικιωμένων.  Σύμφωνα με την Kübler-Ross, το άτομο που μεγαλώνει και αναπόφευκτα νιώθει πως βρίσκεται εγγύτερα στον θάνατο, ακολουθεί μια ψυχική διεργασία που προσωμοιάζει με αυτή της απώλειας και περιλαμβάνει τα πέντε ακόλουθα στάδια (Kübler-Ross, E. 2005, On Grief and Grieving finding the Meaning of Grief through the five Stages of Loss, Simon & Schuster Ltd):

• Το στάδιο της άρνησης
• Το στάδιο του θυμού
• Το στάδιο της διαπραγμάτευσης
• Το στάδιο της κατάθλιψης
• Το στάδιο της αποδοχής

Στην παραπάνω διαδρομή, αρκετά συχνή αλλά και εξαιρετικά ωφέλιμη είναι η στήριξη από άτομο που συνήθως προέρχεται από το οικογενειακό ή φιλικό περιβάλλον και καλείται φροντιστής. Η ετυμολογία της λέξης φροντίδα είναι η διανοητική, ψυχολογική, πνευματική και φυσική προσφορά ενέργειας προκειμένου να επιτευχθεί η ικανοποίηση των αναγκών του ασθενή και η προαγωγή της ευεξίας του. Το μεγάλο βάρος φροντίδας και ευθύνης των πασχόντων, φέρουν συνήθως οι συγγενείς. Ο φροντιστής λοιπόν, καλείται να διαπραγματευτεί ένα σημαντικό σωματικό και ψυχικό φορτίο. Η ενημέρωση και των φροντιστών, η ηθική και πρακτική συμπαράσταση τους, είναι επιβεβλημένη.

Η Ελληνική Εταιρεία Ιατρικής Ψυχολογίας με το ειδικευμένο διεπιστημονικό προσωπικό της, προσφέρει στους ηλικιωμένους υπηρεσίες κατ΄οίκον, δημιουργώντας ένα εξατομικευμένο πρόγραμμα θεραπείας. Σε εκφυλιστικές νόσους όπως το Parkinson, Alzheimer και οι ρευματοαρθροίτιδες, η θεραπευτική χρήση της τέχνης, οι ασκήσεις διανοητικής ενδυνάμωσης, οι τεχνικές χαλάρωσης αλλά και η χρήση λογοτεχνίας, είναι μερικά από τα πολύτιμα εργαλεία μας, ώστε ο ηλικιωμένος να διαχειριστεί τα συναισθήματα του, να βελτιώσει την επικοινωνία του, να ενισχυθεί η αυτονομία και η ανεξαρτησία του. Σε ασθενείς που υποφέρουν από κατάθλιψη, στο εξατομικευμένο τους πρόγραμμα μπορεί να ενταχθεί το μοντέλο του Carl Rogers (μη κατευθυνόμενη θεραπεία) και η μουσικοθεραπεία. Σε κάθε περίπτωση το διεπιστημονικό προσωπικό της Ελληνικής Εταιρείας Ιατρικής Ψυχολογίας ακολουθεί εξατομικευμένη θεραπευτική προσέγγιση σαν αποτέλεσμα της αξιολόγησης, της εκτίμησης των αναγκών και αιτημάτων του ασθενή.

Τα γηρατειά είναι το επιστέγασμα της ολοκλήρωσης των ανθρώπων που αγωνίστηκαν να επιτύχουν στη ζωή τους και το αποτύπωμά τους επιδιώκουμε να καταστεί αντάξιο των προσπαθειών τους. Το πρόγραμμα Φροντίδας Ηλικιωμένων της Ελληνικής Εταιρείας Ιατρικής Ψυχολογίας στοχεύει αφενός στην εξατομικευμένη και κατ’ οίκον προάσπιση της ψυχικής υγείας του ηλιωκιωμένου, αφετέρου στην αγωγή του σε πρακτικές που θα συντελέσουν σημαντικά στην διαχείριση ή θεραπεία κάθε ανεπιθύμητου οργανικού εμποδίου.