Διαζύγιο και εφηβεία

“Πως μπορέσατε να μου το κάνετε αυτό”, είναι μια από τις φράσεις που ακούν οι γονείς, όταν πλέον ανακοινώνουν στους έφηβους ότι θα προβούν σε διαζύγιο. Παρότι ακούγεται ως μια εγωιστική αντίδραση, είναι όμως απολύτως δικαιολογημένη για τα παιδιά.

Οι περισσότεροι έφηβοι θέλουν να έχουν μια ξεκάθαρη εξήγηση των λόγων του χωρισμού και ενίοτε ζητούν λεπτομέρειες για την απόφαση αυτή. Στην επιθυμία τους αυτή, οι γονείς δεν χρειάζεται να φορτώνουν τα παιδιά με λεπτομέρειες, διατηρώντας τα όρια μεταξύ των ιδίων και των παιδιών τους. Οι γονείς επίσης, χρειάζεται να είναι προετοιμασμένοι για όλες τις πιθανές αντιδράσεις των παιδιών τους. Οι αντιδράσεις των εφήβων ποικίλουν, συχνότερα όμως παρατηρείται απόσυρση, έντονη ανάγκη για προσκόλληση σε κάποιο μέλος της οικογένειας, ή διακυμαινόμενα συναισθήματα που πηγάζουν από την αίσθηση απώλειας ελέγχου και σταθερότητας. Μερικοί έφηβοι εκφράζουν ανακούφιση, άλλοι αντιδρούν ελάχιστα δείχνοντας αμηχανία και ενόχληση με τα νέα αυτά. Το σύνηθες ελλοχεύον συναίσθημα του θυμού, κρύβει από πίσω θλίψη, ανασφάλεια, ανησυχία είτε για τον ίδιο ή για τον άλλο γονέα ή ακόμη και για τα μικρότερα αδέλφια του (Wallerstein & Kelly, 1990)

Οι έφηβοι με το άκουσμα της είδησης του χωρισμού θα θελήσουν να εκφράσουν τις προσωπικές τους σκέψεις, συναισθήματα, ή ακόμη να εκφράσουν άποψη επιλογής του γονέα που θα συγκατοικήσουν και τι πρόγραμμα θα ακολουθήσουν. Ο γονέας χρειάζεται να επιτρέψει στο παιδί του να εκφράσει την άποψη του, χωρίς όμως να του δοθεί κάποια εξουσία ή μεταφορά ευθύνης για τις τελικές αποφάσεις. Ο λόγος και οι πράξεις του γονέα σε αυτή την τόσο λεπτή κατάσταση για ένα παιδί χρειάζεται να διακρίνεται από συνέπεια και σταθερότητα. Η είδηση του χωρισμού χρειάζεται να ανακοινώνεται εγκαίρως στον έφηβο, ώστε και εκείνος να μπορέσει να επεξεργαστεί τις πρακτικές συνέπειες του διαζυγίου.

Οι γονείς από τη δική τους μεριά, είναι πολύ σημαντικό να διατηρήσουν το καθημερινό πρόγραμμα του παιδιού, να το βοηθούν να είναι ήρεμο εξασφαλίζοντας το ανάλογο πλαίσιο και να συμμετέχει στις σχολικές ή εξωσχολικές δραστηριότητές του. Επιπρόσθετα, οι γονείς καλό θα ήταν να αφαιρέσουν προσωρινά από το προσκήνιο των απαιτήσεών τους τις επιδόσεις των εφήβων στο σχολείο, εστιάζοντας περισσότερο στην ενθάρρυνση εξωτερίκευσης των συναισθημάτων τους. (Cox, 1987).

Ο χωρισμός των γονέων αποτελεί πηγή έντονων συναισθημάτων και συγκρούσεων για το κάθε παιδί. Είναι αναγκαίο ο έφηβος να προστατεύεται από τις γονεϊκές ρήξεις και να επιδιώκεται η ομαλή προσαρμογή στις νέες συνθήκες διαβίωσης, ώστε να υπάρξει μια σταθερή πορεία προς την ενηλικίωση.

Οι ρόλοι που υιοθετεί σε αυτή την περίπτωση κάθε έφηβος διαφέρουν ανάλογα με την ιδιοσυγκρασία του, την κοινωνική του ωριμότητα, την ευκολία/δυσκολία προσαρμογής του σε νέες συνθήκες. Μερικοί έφηβοι υιοθετώντας έναν περισσότερο «γονεϊκό» ρόλο, δύσκολα αποκτούν την αυτονομία τους ενώ αυτοί που αποστασιοποιούνται από τις διαμάχες των γονέων και διατηρούν το τρόπο ζωής τους, επιτυγχάνουν καλύτερη ψυχοκοινωνική προσαρμογή (Brenner, 1984).

Το διαζύγιο τροποποιεί την οικογενειακή ζωή ενώ συχνά επηρεάζει και τις δραστηριότητες του εφήβου, τις σχέσεις με τους συνομήλικους, τις σχέσεις με το φίλο/φίλη του/της, αλλά και τα σχέδια για μετέπειτα εκπαιδεύσεις. Ειδικότερα σε περιπτώσεις ενδοοικογενειακής αδυναμίας για επικοινωνία ή ελλειμματικής επικοινωνίας και προσχηματικής διαπραγμάτευσης των συναισθημάτων που προκύπτουν, ενδέχεται να εμφανιστούν σημαντικές μεταβολές στην οικογενειακή ζωή που αυξάνουν τον κίνδυνο για μείωση σχολικής επίδοσης, εκδήλωσης παραβατικής συμπεριφοράς, χρήσης ουσιών ή πρόωρης σεξουαλικής δραστηριότητας. Το σχολείο σε γενικές γραμμές, όντας ένας χώρος κοινωνικοποίησης και δημιουργίας κοινωνικών σχέσεων, αποτελεί ένα πεδίο αναγνώρισης των αλλαγών των συμπεριφορών των εφήβων.

Η θετική προσαρμογή του εφήβου στο διαζύγιο δύναται να πραγματοποιηθεί με την κοινή στάση και συμμαχία των γονιών στην διαπαιδαγώγηση των παιδιών τους. Οι γονείς δεν πρέπει να παύουν να ξεχνούν το γονεϊκό τους ρόλο και να προσπαθούν να μεταλαμπαδεύσουν την αγάπη τους στους εφήβους, προσφέροντας ανακούφιση στη ταραχώδη περίοδο της ζωής τους.