Ο νηπιακός αυτισμός είναι μια σπάνια διαταραχή που προσβάλει σχεδόν ένα στα 2.500 παιδιά και διαρκεί για ολόκληρη τη ζωή. Η σοβαρότητα του αυτισμού κυμαίνεται από ελαφριά ώς βαριά. Μεγάλο μέρος των αυτιστικών παιδιών, έπειτα από εκπαίδευση και παρακολούθηση ειδικών θεραπευτικών προγραμμάτων, κατορθώνουν να αυτοεξυπηρετούνται ως ενήλικες. Τα σύνηθες συμπτώματα είναι (Creak, 1961):
- Η κοινωνική απομόνωση. Τα αυτιστικά νήπια αγνοούν τους ανθρώπους γύρω τους ακόμη και στην περίπτωση των γονέων. Δεν ανταποκρίνονται στα συναισθήματα και δεν κατευθύνουν το βλέμμα τους σε αυτά. Αποφεύγουν τη σωματική επαφή στις αγκαλιές.
- Έλλειψη ευαισθησίας στον πόνο. Τα αυτιστικά παιδιά δεν αντιδρούν στον πόνο, όπως είναι τα κοψίματα, αλλά και στις μεταβολές τις θεμοκρασίας.
- Απρόσφορες συναισθηματικές αντιδράσεις. Κύριο χαρακτηριστικό των αυτιστικών νηπίων είναι οι ξαφνικές εκρήξεις φόβου, χωρίς έκδηλο κίνδυνο. Ενίοτε εμφανίζουν έλλειψη φόβου και γελούν αδικαιολόγητα.
- Διαταραχή στην κίνηση. Παρατηρείται υπερδραστηριότητα ή απάθεια για μεγάλα χρονικά διαστήματα.
- Ελλιπής χρήση λόγου. Ένα μεγάλο μέρος των αυτιστικών παιδιών δεν αναπτύσσει το λόγο. Σε περίπτωση που μάθουν κάποιες λέξεις δεν τις χρησιμοποιούν για να αναπτύξουν κοινωνικές σχέσεις.
- Στερεοτυπίες. Τα αυτιστικά παιδιά κοινούνται με μπρός – πίσω, δαγκώνουν τα χέρια τους, εστιάζουν έντονα το βλέμμα τους σε ένα αντικείμενο. Κάθε παιδί παρόλα αυτά έχει τις δικές του προτεινόμενες στερεοτυπίες.
- Αντίσταση στην αλλαγή της ρουτίνας. Το αυτιστικό παιδί δεν επιθυμεί καμία αλλαγή στο πρόγραμμα του.
Ο αυτισμός είναι πιθανότατα αποτέλεσμα διάφορων αιτιών. Στα αυτιστικά παιδιά δεν υπάρχουν ενδείξεις εκτεταμένης εγκεφαλικής ατροφίας, βλάβής ή δυσπλασίας, παρόλα αυτά εμφανίζονται σημάδια νευρολογικής δυσλειτουργίας (Gillberg, Gillberg, 1983). Η μελέτη διδύμων υποστηρίζει τη συμβολή κληρονομικών παραγόντων, ικανό ώστε να υποθέσουμε ότι ο αυτισμός εξαρτάται από πολλά γονίδια. Οι πρόσφατες έρευνες έχουν δείξει ότι ένας μεγάλος αριθμός αυτιστικών παιδιών έχει ένα εύθραυστο χρωματόσωμα Χ. Τα αυτιστικά κορίτσια εμφανίζουν περισσότερες εγκεφαλικές ηλεκτροεγκεφαλικές ανωμαλίες, περισσότερες διαταραχές στην κίνηση και μειωμένο έλεγχο της ουροδόχου κύστης (Tsai, Stewart & August, 1981). Ο εγκέφαλος ενός αυτιστικού παιδιού απελευθερώνει μεγάλες ποσότητες ενδορφινών, ενώ κάποιες φορές πολύ μικρές (Kalat, 1978). Τα αυξημένα επίπεδα ενδορφινών παρατηρήθηκε σε έρευνες ότι προκαλούν και αυξημένη αυτοκαταστροφική συμπεριφορά (Kalat, 1995).
H μουσικοθεραπεία είναι αναγνωρισμένη ως μια αποτελεσματική παρέμβαση για τα άτομα με αυτισμό, αφού ανταποκρίνεται στις ανάγκες κάθε παιδιού, προσφέροντας θετικές εμπειρίες. Η μουσική, μέσω της αίσθησης της ασφάλειας που δημιουργεί, μπορεί να προάγει την οικειότητα, τη χαλάρωση, τη μάθηση και την αυτοέκφραση. Η μουσικοθεραπεία ενισχύει τη βλεμματική επαφή, τον σωματικό συντονισμό, τη λεπτή κινητικότητα και τη συναισθηματική έκφραση.
Στη μουσικοθεραπεία χρησιμοποιούνται η εναλλαγή σειράς, η μίμηση, το καθρέφτισμα, η ακρόαση, η αμοιβαιότητα και γενικά η ανταπόκριση σε ένα άλλο άτομο. Τα βασικά αυτά στοιχεία της θεραπευτικής διαδικασίας αποτελούν και τη βάση των κοινωνικών και επικοινωνιακών δεξιοτήτων μας. Η μουσικοθεραπεία δίνει ιδιαίτερη έμφαση στην αμφίδρομη επικοινωνία κυρίως λόγω της έμφασης που δίνεται στους μη-λεκτικούς τρόπους επικοινωνίας, διευκολύνοντας το χτίσιμο μιας ασφαλούς σχέσης μεταξύ οικογένειας ή θεραπευτή και παιδιού.
Οι περισσότερες προσεγγίσεις στηρίζονται στο μουσικό αυτοσχεδιασμό. Ο θεραπευτής χρησιμοποιεί διάφορα είδη κρουστών οργάνων και με τη φωνή του προσπαθεί να ανταποκριθεί δημιουργικά στους ήχους που παράγει ο θεραπευόμενος. Το αυτιστικό νήπιο ενθαρρύνεται να δημιουργήσει και να βρει τη δική του μουσική γλώσσα, το δικό του τρόπο δηλαδή να εκφράζεται μέσα από τους ήχους και τη μουσική. Δημιουργείται συνεπώς ένα ασφαλές πλαίσιο με μουσικά όργανα και ήχους με τα οποία ο αυτιστικός ασθενής νιώθει άνετα να εκφραστεί, να βιώσει μια μεγαλύτερη ποικιλία συναισθημάτων και να ανακαλύψει πως είναι να βρίσκεται κανείς σε μια αμφίδρομη σχέση και επικοινωνία.
Στο τομέα της υγείας στις χώρες του εξωτερικού η μουσικοθεραπεία είναι εξαπλωμένη και ιδιαιτέρως ανεπτυγμένη, ενώ στην Ελλάδα εξελίσσεται ραγδαία. Η μουσική ουσιαστικά ενεργεί ως ένα συναισθηματικό, σχεσιακό και παρακινητικό μέσο στη μουσικοθεραπεία, για να δημιουργήσει την απαιτούμενη οικειότητα μεταξύ των εμπλεκομένων.
Η Ελληνική Εταιρεία Ιατρικής Ψυχολογίας συμβαδίζοντας με νέες τεχνικές θεραπείας, οι οποίες προσφέρουν ένα εναλλακτικό τρόπο επικοινωνίας και έκφρασης σε άτομα, όπως τα αυτιστικά, όπου ο λόγος και η έκφραση είναι διαφορετικός, προσφέρει υπηρεσίες με εξειδικευμένους επαγγελματίες προς την κατεύθυνση των εναλλακτικών θεραπειών, με στόχο την ενίσχυση της αυτοεκτίμησης και του ψυχισμό του θεραπευομένου.
Βιβλιογραφία
Creak, IM. (1961). Schizophrenia syndrome in childhood: Progress report of a working party. Cerebral Palsy Bulletin
Kalat, J.W. (1978). Speculations on similarities between autism and opiate addicion. Journal of Aytism and Childhood Schizophrenia 8, 477-479
Kalat, J.W. (1995). Βιολογική Ψυχολογία. Τόμος Β΄. Έκδοση Έλλην 1995-1998
Gillberg C, Gillberg IC (1983) Infantile autism: a total population study of reduced optimality in the pre-, peri- and neonatal period. J Autism Dev Disord 13:153–166
Tsai, L., Stewart, M. A., & August, G. (1981). Implication of sex differences in the familial transmission of infantile autism. Journal of Autism and Developmental Disorders, 11(2), 165-173. https://doi.org/10.1007/BF01531682
Greek 
English